ความผิดเกี่ยวกับชื่อเสียง(หมิ่นประมาท ดูหมิ่น)

ความผิดเกี่ยวกับชื่อเสียง

Offence against Defamation

บทนำ

         ความผิดเกี่ยวกับชื่อเสียงนั้นเป็นความผิดที่กฎหมายอาญามุ่งประสงค์จะให้ความคุ้มครองชื่อเสียงของบุคคลไม่ให้ใครมาทำให้เสียหาย เพราะชื่อเสียงถือเป็นเกียรติยศที่ได้รับการยอมรับจากคนในสังคม หากปล่อยให้ผู้ใดผู้หนึ่งมากระทำการใส่ความหมายมาดูหมิ่นก็จะนำมาซึ่งความไม่พอใจและโกรธแค้นของผู้เสียหายอันจะนำมาซึ่งความไม่ปกติสุขของสังคม ดังนั้นจึงต้องกำหนดให้การกระทำให้บุคคลอื่นเสียชื่อเสียงนั้นมีความผิดและโทษทางอาญา เพื่อที่จะได้เป็นการยับยั้งไม่ให้มีการกระทำให้ผู้อื่นเสียชื่อเสียงเกิดขึ้น  ความผิดเกี่ยวกับชื่อเสียงนี้เป็นความผิดที่เกิดขึ้นได้ง่าย และเป็นความผิดที่กฎหมายกำหนด (mala prohibita) และไม่ได้ก่อให้เกิดภยันตรายต่อสังคมโดยรวมกฎหมายจึงกำหนดให้ความผิดในหมวนี้เป็นความผิดอันยอมได้

ประเภทของความผิดเกี่ยวกับชื่อเสียง   

          โดยที่ควมผิดที่เกี่ยวกับชื่่อเสียงสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักๆ คือ 

                   1) ความผิดฐานหมิ่นประมาท (Defamation) = down+fame

                   2) ความผิดฐานดูหมิ่น (Insult)

          นอกจากนี้ยังมีความผิดที่ใกล้เคียงกับ ม.326 หรือต้องนำ ม.326 ไปใช้ ได้แก่

-      ความผิดฐานหมิ่นประมาทหรือดูหมิ่นเกี่ยวกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ม.112

-      ความผิดฐานดูหมิ่นเจ้าพนักงาน ม.136

-      ความผิดดูหมิ่นศาลหรือผู้พิพากษา ม.198

-      ความผิดฐานดูหมิ่นซึ่งหน้าหรือดูหมินโดยการโฆษณา ม.393(ลหุโทษ)

-      ป.พ.พ. 423

ความผิดฐานหมิ่นประมาท (Offence of Defamation)

ความผิดฐานนี้เป็นความผิดที่ผู้กระทำได้กระทำให้ชื่อเสียง (famous) ของบุคคลอื่นที่เขามีนั้นลดลงเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง เพราะถูกผู้กระทำใส่ความต่อบุคคลที่สาม (Third person)

     มาตรา 326  "ผู้ใดใส่ความผู้อื่นต่อบุคคลที่สาม โดยประการที่น่าจะ ทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือ ปรับไม่เกินสองหมื่นบาทหรือทั้งจำทั้งปรับ"

 1. องค์ประกอบความผิดฐานหมิ่นประมาท

          -ผู้ใด

          -ใส่ความ

          -ผู้อื่น

          -ต่อบุคคลที่สาม

          -โดยประการที่น่าจะ ทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง

          -เจตนา(องค์ประกอบภายใน)

1.1 ใส่ความ(input anything)

          การใส่ความ หมายถึง การยืนยันข้อเท็จจริงใดข้อเท็จจริงหนึ่ง ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นมาแล้วในอดีตหรือกำลังเกิดขึ้นในขณะที่ยืนยันข้อเท็จจริงนั้น(เรื่องในอนาคตไม่ถือว่าหมิ่นประมาท) แม้ข้อเท็จจริงที่ยืนยันนั้นจะเป็นเรื่องจริงหรือเป็นเรื่องเท็จ ได้รู้ได้เห็นมาด้วยตัวเอง หรือรู้มาจากบุคคลคนอื่นอีกทอดหนึ่ง ซึ่งข้อเท็จจริงที่ยืนยันอันเป็นการใส่ความนั้น ต้องเป็นข้อเท็จจริงที่เกี่ยวกับความประพฤติเสื่อมเสีย เช่น

                   - ความประพฤติเสื่อมเสียในทางประเวณี เช่น การเป็นชู้ เป็นภริยาน้อย ท้องแล้วไปทำแท้งมา เป็นหญิงบริการ เป็นต้น

                   - ความประพฤติเสื่อมเสียในทางหน้าที่การงาน เช่น กล่าวหาว่ทุจริต ขายชาติ ฉ้อราษฎร์บังหลวง รับสินบน ยักยอกเงินของทางราชการ เป็นต้น

                   - ความประพฤติเสื่อมเสียในทางการเงิน เช่น กล่าวหาว่าออกเช็คเด้งไม่มีเงินใช้หนี้

          โดยการใส่ความนั้นไม่ได้จำกัดว่าจะใช้วิธีการใด อาจเป็นทางวาจา เขียน วาดภาพหรือรุปถ่ายก็ได้ แต่ต้องสื่อความหมายไปยังบุคคลที่สามได้อย่างเข้าใจความหมาย เช่น การนินทาว่าร้าย การส่งจดหมาย การแชทหรือโพสเป็นข้อความในเฟสบุ๊ค

1.2 ผู้อื่น (The other person)

          หมายถึง บุคคลที่ถูกผู้กระทำใส่ความต่อบุคคลที่สาม ถือว่าเป็นผู้เสียหายจากการใส่ความ ผู้อื่นในที่นี้จะเป็นบุคคธรรมดาหรือนิติบุคคลก็ได้ เช่น กล่าวหาว่าโรงแรมแห่งหนึ่งมีการเปิดให้บริการผิดกฎหมาย หรือเปิดเล่นการพนัน

         

          โดยที่ผู้ที่จะเป็นผู้เสียหายที่ถูกหมิ่นประมาทได้นั้นต้องระบุเฉพาะเจาะจงตัวได้ว่าเป้นคนที่ถูกใส่ความ หากการใส่ความนั้นไม่ได้เจาะจงใคร หรือไม่อาจทำให้เข้าใจว่าหมายถึงใคร ย่อมไม่มีผู้อื่นที่จะเป็นผู้เสียหาย ก็ไม่เป็นความผิด เช่น กล่าวว่ามีแพทย์ในโรงพยาบาลแห่งหนึ่งใจทราม ย่อมไม่อาจเจาะจงได้ว่าหมายถึงผู้ใดกันแน่ เพราะแพทย์ในโรงพยาบาลมีหลายคน

1.3 ต่อบุคคลที่สาม (Third person)

          การใส่ความที่จะเป็นความผิดฐานหมิ่นประมาทได้นั้นต้องเป็นการใส่ความบุคคลอื่นต่อบุคคลที่สาม ซึ่งเป็นคนที่จะมารับรู้การใส่ความที่ผู้กระทำได้กระทำขึ้น โดยที่บุคคลที่สามนั้นต้องสามารถรับรู้และเข้าใจข้อเท็จจริงนั้นด้วย หากไม่สามารถรับรู้ได้เช่น หลับ หรือหมดสติอยู่เช่นนี้ย่อมไม่มีบุคคลที่สาม ก็ไม่อาจจะมีความผิดฐานหมิ่นประมาทได้

          หากไม่ได้ประสงค์จะให้บุคคลที่ 3 ได้ยิน แต่มีคนไปแอบได้ยินมาเช่นนี้ก็ถือว่าไม่มีบุคคลที่สาม แต่หากเล็งเห็นได้ว่า การใส่ความนั้นบุคคลที่สามอาจะได้ยิน เช่น แม่ค้าสองคนด่ากันเรื่องเสียหายเสียงดังโวยวายกลางตลาดสด คนกำลังเดินซื้อของได้ยิน ก็ถือว่าเป็นการหมิ่นประมาท

1.4 โดยประการที่น่าจะ ทำให้ผู้อื่นนั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง

          พิจาณาจากความรู้สึกของบุคคลธรรมดา เสียชื่อเสียง หมายถึง ชื่อเสียงที่เขามีลดลง, ถูกดูหมิ่น หมายถึง การเหยียดหยาม ทำให้ถูกบุคคลอื่นดูถูกเหยียดจากการใส่ความนั้น, ถูกเกลียดชัง หมายถึง ทำให้บุคคลที่ได้รับรู้การมใส่ความนั้น ไม่คบค้าสมาคมด้วย เป็นที่รังเกียจของคนอื่น หรือถูกมองว่าเป็นคนไม่ดี

1.5 เจตนาธรรมดา

          ความผิดฐานหมิ่นประมาท แม้ชื่อฐานความผิดจะมีคำว่า ประมาท อยู่ด้วย แต่ก็หาเป็นเรื่องความผิดที่ผู้กระทำกระทำโดยประมาทไม่ แต่เป็นความผิดที่ผู้กระทำต้องรู้สำนึกในการกระทำและในขณะเดียวกันต้องรู้ว่าเป็นการพูดถึงคนอื่น และมีเจตนาประสงค์หรือเล็งเห็นผลให้บุคคลที่สามได้รับรู้ถึงการใส่ความนั้นๆ แม้ว่าผู้กระทำความผิดจะไม่รู้ว่าการพูดเช่นนั้นจะทำให้เขาเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชังหรือไม่ก็ตาม

2.   ความผิดฐานหมิ่นประมาทคนตาย

     มาตรา 327 ผู้ใดใส่ความผู้ตายต่อบุคคลที่สามและการใส่ความนั้น น่าจะเป็นเหตุให้ บิดา มารดา คู่สมรส หรือบุตรของผู้ตายเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง ผู้นั้นกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ต้องระวางโทษดังบัญญัติไว้ใน มาตรา 326 นั้น

องค์ประกอบความผิด

          - ใส่ความ

          - ผู้ตาย

          - ต่อบุคคลที่สาม

          - การใส่ความนั้น น่าจะเป็นเหตุให้ บิดา มารดา คู่สมรส หรือบุตรของผู้ตายเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชังเจตนา

          ความผิดในมาตรานี้ เป็นความผิดที่ผู้ที่ถูกหมิ่นประมาทตายไปแล้ว(ตายก่อนจะถูกหมิ่นประมาท) แต่การหมิ่นประมาทคนที่ตายไปแล้วนั้นทำให้คนที่ยังมีชีวิตอยู่เสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่นหรือถูกเกลียดชัง เช่น

คำพิพากษาฎีกาที่ 6031/2531

          จำเลยที่1 เขียนบทความลงในหนังสือพิมพ์มีข้อความว่า "พรรคไหนเอ่ยที่คนในพรรคพัวพันกับการค้าเฮโรอีนระหว่างประเทศ จนต้องแก้ปัญหาด้วยการปลิดชีพตัวเองลาโลก..."  ข้อความดังกล่าวทำให้ผู้อ่านเข้าใจว่าหมายความถึงพรรค ป. และ ด. สามีโจทก์ ดังนี้จำเลยที่1 มีเจตนาใส่ความผู้ตายโดยการโฆษณาด้วยเอกสาร อันน่าจะเป็นเหตุให้โจทก์ซึ่งเป็นภรรยาของผู้ตายและบุตรของผู้ตายเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชังจากผู้อื่นได้ มิใช่เป็นการแสดงความคิดเห็นหรือข้อความโดยสุจริต ติชมด้วยความเป็นธรรม จำเลยที่1 จึงมีความผิดฐานหมิ่นประมาทผุ้ตาย ตามมาตรา327 ประกอบด้วยมาตรา328

3.   ความผิดฐานหมิ่นประมาทโดยการโฆษณา

          มาตรา 328 ถ้าความผิดฐานหมิ่นประมาทได้กระทำโดยการโฆษณา ด้วยเอกสาร ภาพวาด ภาพระบายสี ภาพยนตร์ ภาพหรือตัวอักษรที่ ทำให้ปรากฏด้วยวิธีใด ๆ แผ่นเสียง หรือสิ่งบันทึกเสียง บันทึกภาพ หรือบันทึกอักษร กระทำโดยการกระจายเสียง หรือการกระจายภาพ หรือโดยกระทำการป่าวประกาศด้วยวิธีอื่น ผู้กระทำต้องระวางโทษ จำคุกไม่เกินสองปีและปรับไม่เกินสองแสนบาท

องค์ประกอบความผิด

          - กระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท

          - โดยการโฆษณา ด้วยเอกสาร ภาพวาด ภาพระบายสี ภาพยนตร์ ภาพหรือตัวอักษรที่ ทำให้ปรากฏด้วยวิธีใด ๆ แผ่นเสียง หรือสิ่งบันทึกเสียง บันทึกภาพ หรือบันทึกอักษร กระทำโดยการกระจายเสียง หรือการกระจายภาพ หรือโดยกระทำการป่าวประกาศด้วยวิธีอื่น

ข้อพิจารณา

-      ต้องรับโทษหนักขึ้น เพราะเป็นการเผยแพร่ไปสู่สาธารณชน (Public)

-      ไม่จำกัดบุคคลใดหรือกลุ่มบุคคลใด

ตัวอย่าง  

          นาย ส. จำเลยได้พิมพ์ใบปลิวโฆษณามีข้อความว่า "นาย ง. (โจทก์) ทำการค้าในสหกรณ์สมัยนาย ฉ. เป็นผู้จัดการ รับนมและบุหรี่ไปขายแล้วไม่นำเงินมาให้ร้านสหกรณ์ 20,383 บาท และจ่ายเช็คไม่มีเงินให้ 13,878.85 บาท ผม(จำเลย) เข้าไปรับงานผู้จัดการทีหลัง รื้อเรื่องขึ้นมาฟ้องร้องดำเนินคดี เรียกเงินให้ร้านสหกรณ์สำเร็จ ขณะนี้นาย ง. โจทก์ยังคงผ่อนชำระให้ร้านสหกรณ์ตามคำสั่งศาลอยู่" แม้ความจริงจะเป็นดังจำเลยโฆษณา แต่โจทก์และจำเลยต่างเคยสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสหกรณ์เทศบาลด้วยกัน ส่อให้เห็นเจตนาของจำเลยได้ดีว่าต้องการใส่ความโจทก์ หาใช่เป็นการแสดงความคิดเห็นโดยสุจริตไม่ การกระทำของจำเลยเป็นความผิดฐานหมิ่นประมาทด้วยการโฆษณา ตามมาตรา328

4.   การหมิ่นประมาทที่มีอำนาจกระทำได้

          มาตรา 329 ผู้ใดแสดงความคิดเห็นหรือข้อความใดโดยสุจริต

                    (1) เพื่อความชอบธรรม ป้องกันตนหรือป้องกันส่วนได้เสียเกี่ยวกับตนตามคลองธรรม

                   (2) ในฐานะเป็นเจ้าพนักงานปฏิบัติการตามหน้าที่

                   (3) ติชมด้วยความเป็นธรรม ซึ่งบุคคลหรือสิ่งใดอันเป็นวิสัย ของประชาชนย่อมกระทำ หรือ

                   (4) ในการแจ้งข่าวด้วยความเป็นธรรม เรื่องการดำเนินการอันเปิด เผยในศาลหรือในการประชุม

          ผู้นั้นไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาท

องค์ประกอบภายความผิด

-      ผู้ใด

-      แสดงความคิดเห็น หรือข้อความโดยสุจริต

     เพื่อความชอบธรรม ป้องกันตนหรือป้องกันส่วนได้เสีย

                             ในฐานะเป็นเจ้าพนักงานฯ

                             ติชมด้วยความเป็นธรรมฯ

                             แจ้งข่าวด้วยความเป็นธรรม ในศาลหรือในการประชุม

          “เพื่อความชอบธรรม” หมายความว่า เพื่อความถูกต้อง

          “ป้องกันตนตามคลองธรรม” หมายความว่า ป้องกันเกี่ยวกับชื่อเสียงหรือประโยชน์ของตนตามวิธีที่ชอบให้พ้นภัย

          “ป้องกันส่วนได้เสียเกี่ยวกับตนตามคลองธรรม” หมายถึง ป้องกันไปถึงประโยชน์ได้เสียที่มีความสัมพันธ์เกี่ยวกับตนเองให้พ้นภัย

          ในฐานะเป็นเจ้าพนักงาน หมายถึง เจ้าพนักงานที่ปฏิบัติการตามหน้าที่เท่านั้น ฎ.858/2523 สารวัตรใหญ่สถานีตำรวจกล่าวในที่ประชุมราชการอำเภอประจำเดือนว่า “โจทก์ตั้งบ่อนการพนันเลี้ยงโจร” เป็นการกล่าวตามหน้าที่ราชการไม่ผิดมาตรา 326

          ติชมด้วยความเป็นธรรม หมายความว่า การติชมด้วยความเข้าใจว่าถูกต้องและสมควรตามความรู้สึกของประชาชนทั่วไป ฎ. 1551/2503 จำเลยกล่าวว่า การทำทำนบของนายอำเภอไม่ทำตามคำพูด ทำงานไม่ขาวสะอาดนั้น ถ้อยคำที่จำเลยกล่าวจึงเป็นการกล่าวโดยสุจริตและอยู่ในวิสัยของการติชม ไม่เป็นผิดฐานหมิ่นประมาท

5.   หมิ่นประมาทที่เป็นเหตุยกเว้นโทษ

          มาตรา 330 ในกรณีหมิ่นประมาท ถ้าผู้ถูกหาว่ากระทำความผิด พิสูจน์ได้ว่าข้อที่หาว่าเป็นหมิ่นประมาทนั้นเป็นความจริง ผู้นั้นไม่ต้อง รับโทษ

          แต่ห้ามไม่ให้พิสูจน์ ถ้าข้อที่หาว่าเป็นหมิ่นประมาทนั้นเป็นการใส่ ความในเรื่องส่วนตัว และการพิสูจน์จะไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชน

องค์ประกอบความผิด

                   -พิสูจน์ความจริงได้

                   -ข้อยกเว้น...ห้ามพิสูจน์ถ้า…

                             เป็นเรื่องส่วนตัวและการพิสูจน์ไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชน

                   -เจตนาธรรมดา

          มาตรา 330 อนุญาตให้พิสูจน์ได้ หากว่าข้อความนั้นเป็นความจริงและไม่ใช่เรื่องส่วนตัว แม้จะไม่เป็นประโยชน์แก่ประชาชนก็ตาม แต่ถ้าเรื่องนั้นเป็นเป็นเรื่องส่วนตัว การจะพิสูจน์ได้ต้องเป็นประโยชน์แก่ประชาชนด้วย เช่น ฎ.1072/2507 เจ้าคณะอำเภอฟ้องว่าพระภิกษุแดงย่องเข้าหาแม่ชีที่ห้องวิปัสสนา, ฎ.1362/2514 กล่าวว่านายดำซึ่งเป็นตำรวจรับสินบน

6.   เหตุยกเว้นความผิดฐานหมิ่นประมาท

          มาตรา 331  “คู่ความ หรือทนายความของคู่ความ ซึ่งแสดงความคิดเห็นหรือข้อความในกระบวนพิจารณาคดีในศาล เพื่อประโยชน์แก่คดีของตน ไม่มีความผิดฐานหมิ่นประมาท”

          เหตุยกเว้นความผิดฐานหมิ่นประมาท

          “คู่ความ” มาตรา 1(11) ป.วิ.พ หมายความว่า “บุคคลผู้ยื่นคำฟ้อง หรือถูกฟ้องต่อศาล และเพื่อประโยชน์แห่งการดำเนินกระบวนพิจารณาให้รวมถึงบุคคลผู้มีสิทธิกระทำการแทนบุคคลนั้นๆตามกฎหมาย หรือในฐานะทนายความ”

          มาตรา 331 คุ้มครองเฉพาะคู่ความหรือทนายความเท่านั้น ไม่คุ้มครองพยาน แต่มีกฎหมายที่คุ้มครองพยานคือ ป.วิ.พ

7.   มาตรการบังคับทางกฎหมาย

          มาตรา 332 ในคดีหมิ่นประมาทซึ่งมีคำพิพากษาว่าจำเลยมีความผิด ศาลอาจสั่ง

          (1) ให้ยึด และทำลายวัตถุหรือส่วนของวัตถุที่มีข้อความหมิ่นประมาท

          (2) ให้โฆษณาคำพิพากษาทั้งหมด หรือแต่บางส่วนในหนังสือพิมพ์หนึ่งฉบับหรือหลายฉบับ ครั้งเดียวหรือหลายครั้ง โดยให้จำเลยเป็นผู้ชำระค่าโฆษณา

ตัวอย่างคำพิพากษา

          ฎ. 3/2542 ตาม ป.อ.มาตรา 332 (2) บัญญัติว่า ในคดีหมิ่นประมาทซึ่งมีคำพิพากษาว่าจำเลยมีความผิด ศาลอาจสั่งให้โฆษณาคำพิพากษาทั้งหมด หรือแต่บางส่วนในหนังสือพิมพ์หนึ่งฉบับหรือหลายฉบับ ครั้งเดียวหรือหลายครั้ง โดยให้จำเลยเป็นผู้ชำระค่าโฆษณา เห็นได้ว่าให้อำนาจศาลสั่งให้โฆษณาคำพิพากษาเท่านั้น มิได้มีกฎหมายให้อำนาจศาลสั่งให้โฆษณาคำขออภัยด้วย การที่ศาลล่างทั้งสองสั่งให้จำเลยที่ 1 โฆษณาคำขออภัยต่อโจทก์ด้วย จึงเป็นการลงโทษจำเลยที่ 1 นอกเหนือจากโทษที่บัญญัติไว้ในกฎหมายต้องห้ามตาม ป.อ.มาตรา 2 วรรคหนึ่ง จึงไม่ชอบ

..................................................

เฉลิมวุฒิ สาระกิจ

อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา

ความผิดเกี่ยวกับทรัพย์ เฉลิมวุฒิ สาระกิจ www.mebmarket.com คำอธิบายกฎหมายอาญาภาคความผิด ลักทรัพย์ วิ่งราวทรัพย์ ชิงทรัพย์ ปล้นทรัพย์ กรรโชกทรัพย์ รีดเอาทรัพย์ ฉ้อโกง โกงเจ้าหนี้ ยักยอกทรัพย์ ทำให้เสียทรัพย์ รับของโจร บุกรุก