พยานหลักฐานที่ต้องห้ามมิให้รับฟังในคดีอาญา

พยานหลักฐานที่ต้องห้ามมิให้รับฟังในคดีอาญา

โดย เฉลิมวุฒิ สาระกิจ

น.บ.(เกียรตินิยมอันดับ 1), น.ม.(กฎหมายอาญา), น.บ.ท.

อาจารย์สาขากฎหมายอาญาและกระบวนยุติธรรม คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา

พยานหลักฐานเป็นสิ่งที่เรานำมาพิสูจน์ข้อเท็จจริง(ข้อกฎหมายไม่ต้องใช้พยานหลักฐาน) ที่โจทก์หรือจำเลยกล่าวอ้างเพื่อแสดงให้ศาลเชื่อว่าข้อเท็จจริงเป็นไปตามที่กล่าวอ้างนั้น หากศาลเห็นว่าพยานหลักฐานของฝ่ายใดมีน้ำหนักน่าเชื่อถือมากกว่า(ศาลรับฟังพยานหลักฐาน) ก็จะตัดสินให้ฝ่ายนั้นชนะคดี ตามมาตรฐานการพิสูจน์ของประเภทคดี เช่น ในคดีแพ่งหากพยานหลักฐานฝ่ายใดมีน้ำหนักมากกว่าอีกฝ่ายหนึ่ง ศาลก็จะตัดสินให้ชนะคดี แต่หากเป็นคดีอาญา โจทก์ต้องนำพยานหลักฐานมาพิสูจน์ให้เชื่อโดยปราศจากข้อสงสัยว่าจำเลยได้กระทำผิดจริงจึงจะชนะคดี หากศาลสงสัยศาลก็อาจจะยกประโยชน์ความสงสัยแก่จำเลยได้

1. พยานหลักฐานใดบ้างที่สามารถนำมาพิสูจน์ว่าจำเลยมีผิดหรือบริสุทธ์

พยานหลักฐานที่สามารถนำมาพิสูจน์ข้อเท็จจริงว่าจำเลยกระทำผิดหรือบริสุทธ์หรือไม่นั้น ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ม.226 บัญญัติว่า ”พยานวัตถุ พยานเอกสาร หรือพยานบุคคลซึ่งน่าจะพิสูจน์ได้ว่าจำเลยมีผิดหรือบริสุทธ์ ให้อ้างเป็นพยานหลักฐานได้...” ตามบทบัญญัตินี้ พยานหลักฐานที่จะอ้างได้ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามีด้วยกัน 3 ประเภท 1) พยานวัตถุ 2) พยานเอกสาร 3) พยานบุคคล

ซึ่งพยานแต่ละประเภทนั้นหลักเกณฑ์ในการที่ศาลจะรับฟังพยานแต่ละชนิดก็เป็นไปตามบทบัญญัติในแต่ละหมวด ซึ่งได้กำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการการนำสืบไว้แล้ว

2. พยานหลักฐานใดบ้างที่ห้ามมิให้ศาลรับฟัง

ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 226 มาตรา “พยานวัตถุ พยานเอกสาร หรือพยานบุคคล ซึ่งน่าจะพิสูจน์ได้ว่าจำเลยมีผิดหรือบริสุทธิ์ ให้อ้างเป็นพยานหลักฐานได้ แต่ต้องเป็นพยานชนิดที่มิได้เกิดขึ้นจากการจูงใจ มีคำมั่นสัญญา ขู่เข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบประการอื่น และให้สืบตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายนี้ หรือกฎหมายอื่นอันว่าด้วยการสืบพยานพยานหลักฐานที่สามารถนำมาพิสูจน์ข้อเท็จจริงว่าจำเลยกระทำผิดหรือบริสุทธ์ สามารถอ้างเป็นพยานหลักฐานได้

สังเกตให้ดีจะพบว่ามาตรานี้ไม่มีข้อห้ามศาลเลยว่า ศาลจะต้องไม่รับฟังพยานหลักฐานใด เพราะกฎหมายบัญญัติแต่เพียงว่า “ให้อ้างเป็นพยานหลักฐานได้ แต่ต้องเป็นพยานชนิดที่มิได้เกิดขึ้นจากการจูงใจ มีคำมั่นสัญญา ขู่เข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบประการอื่น” ซึ่งหมายความว่าศาลจะรับฟังพยานหลักฐานที่อ้างได้ พยานหลักฐานนั้นต้องมิได้ เกิดจาก...ฯลฯ ดังนั้นหากพยานหลักฐานที่อ้างนั้นเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้น โดย...หรือโดยมิชอบแล้วศาลจะไม่รับฟัง ถึงโจทก์หรืออ้างมาอย่างไรศาลก็ไม่รับฟัง เมื่อศาลไม่รับฟังก็อ้างไม่ได้นั้นเอง

พยานวัตถุ พยานเอกสาร และพยานบุคคล หลักในการไม่รับฟังพยานทั้ง 3 ชนิด ต่างกัน แยกพิจารณาดังนี้

2.1 พยานหลักฐานที่มีรูปร่าง (Tangible Evidence)

Tangible Evidence คือ พยานวัตถุและพยานเอกสาร พยานสองประเภทนี้มีรูปร่างและสัมผัสได้ คุณค่าของพยานทั้งสองชนิดนี้ คือ สิ่งที่วัตถุหรือพยานนั้นได้แสดงให้ศาลได้เห็นว่ามันมีรูปร่างอย่างไร ลักษณะ รายละเอียดของมันมีอยู่อย่างไร เช่น ในคดีค้ายาบ้า ยาบ้าที่ได้จากการค้นตัวจำเลยย่อมเป็นพยานหลักฐานในการพิสูจน์ว่าจำเลยมียาบ้าไว้เพื่อจำหน่ายจริง ดังนั้นยาบ้าจึงเป็นพยานวัตถุในคดีนี้ ส่วนพยานเอกสารนั้นคุณค่าของพยานคือรายละเอียดของเอกสารว่ามีสาระสำคัญอย่างไร (ตัวอักษรที่ปรากฏ หรือรูปวาด สัญลักษณ์)

พยานวัตถุ และพยานเอกสารที่ศาลจะรับฟังได้นั้นต้องเป็นพยานหลักฐานชนิดที่มิได้เกิดขึ้นจากการจูงใจ มีคำมั่นสัญญา ขู่เข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบประการอื่น ซึ่งหมายความว่า หากพยานวัตถุหรือพยานเอกสารนั้นแต่เดิมนั้น ไม่มีอยู่ แต่เพราะได้เกิดมีขึ้นมาเพราะการจูงใจ มีคำมั่นสัญญา ขู่เข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบด้วยประการอื่นนั้นเอง เช่น แต่เดิมจำเลยไม่ได้จำหน่ายแผ่นซีดีปลอมและไม่มีเจตนาจะจำหน่าย แต่เพราะโจทก์ไปจูงใจให้จำเลยทำปลอมขึ้นมา จำเลยจึงทำแผ่นปลอมมาจำหน่ายให้โจทก์ โจทก์จึงนำแผ่นปลอมนั้นมาอ้างเป็นพยานหลักฐานยันจำเลยในคดีนี้ไม่ได้ เพราะเป็นพยานหลักฐานที่เกิดจากการจูงใจ

แต่ถ้าพยานวัตถุและพยานเอกสารหากเกิดขึ้นโดยชอบ (เกิดขึ้นอยู่แล้วไม่ได้เกิดจากการจูงใจ...หรือโดยมิชอบด้วยประการอื่น เช่น จำเลยมียาบ้าไว้ในครอบครองจริง) แต่พยานหลักฐานนั้นได้มาโดยการกระทำที่มิชอบ จะรับฟังได้หรือไม่ เพียงใด ซึ่งโดยหลักแล้วพยานวัตถุและพยานเอกสารใดหากเกิดขึ้นโดยชอบ แต่ได้มาเนื่องจากการกระทำโดยมิชอบหรือได้มาโดยอาศัยข้อมูลที่เกิดขึ้นหรือได้มาโดยมิชอบ ห้ามมิให้ศาลรับฟังพยานหลักฐานนั้น ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ม.226/1

พยานวัตถุและพยานเอกสารนั้นหากได้มาโดยการจับ การค้น ที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย เช่น การจับ การค้น โดยไม่หมายค้นหรือหมายจับที่ออกโดยศาลอย่างถูกต้อง หรือไม่ใช่กรณีที่จับหรือค้นโดยไม่มีเหตุที่ค้นหรือจับโดยไม่มีหมาย หากการค้นหรือการจับโดยไม่ชอบนั้นเป็นเหตุให้ได้มาซึ่งพยานวัตถุหรือพยานเอกสาร ก็ไม่อาจอ้างเป็นพยานหลักฐานได้ อ้างไปศาลก็ถูกห้ามมิให้รับฟัง แม้เป็นพยานหลักฐานนั้นเกิดขึ้นโดยชอบ แต่เพราะการได้มาซึ่งพยานหลักฐานนั้นไม่ชอบ กฎหมายจึงห้ามไม่ให้ศาลรับฟังพยานหลักฐานนั้น เช่น ตำรวจสืบทราบมาว่านายแดงเป็นผู้ค้ายาบ้ารายใหญ่ แต่ด้วยความรีบร้อนกลัวว่านายแดงจะรู้ตัวเสียก่อน จึงไม่ทันได้ไปขอให้ศาลออกหมายค้นบ้านนายแดง แต่จากการค้นบ้านนายแดงตำรวจได้พบยาบ้าจำนวน 2 กระสอบ ยาบ้า 2 กระสอบที่เป็นพยานวัตถุนี้จะใช้เป็นพยานหลักฐานได้เพียงใดหรือไม่

คำตอบที่ได้พิจารณาจากมาตรา 226/1 แล้ว จะเห็นว่ายาบ้าที่ค้นเจอนั้นเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบ(จำเลยมีอยู่แล้ว) แต่เป็นพยานหลักฐานที่ได้มาโดยมิชอบ(ไม่มีหมายค้นและไม่ใช่กรณีที่จะค้นได้โดยไม่ต้องมีหมาย) จึงเป็นพยานหลักฐานที่ต้องห้ามไม่ให้ศาลรับฟัง ดังนั้นจึงอ้างเป็นพยานหลักฐานไม่ได้

โดยหลักแล้วกฎหมายห้ามมิให้รับฟัง(เหตุผลที่กฎหมายไม่ห้ามรับฟังนั้นขอให้ผู้อ่านช่วยกันวิเคราะห์ดูนะครับว่าทำไม กฎหมายจึงห้าม ทั้ง ๆ ที่ ค้นเจอยาบ้าของจริงอยู่ทนโท่) แต่อย่างไรก็ตามหลังจากมีการแก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา โดยเพิ่มบทบัญญัติมาตรา 226/1 เข้าไป(พ.ศ.2551) “...ห้ามมิให้ศาลรับฟังพยานหลักฐานนั้น เว้นแต่การรับฟังพยานหลักฐานนั้นจะเป็นประโยชน์ต่อการอำนวยความยุติธรรมมากกว่าผลเสีย อันเกิดจากผลกระทบต่อมาตรฐานของระบบงานยุติธรรมทางอาญา หรือสิทธิเสรีภาพพื้นฐานของประชาชน

พิจารณาจากบทบัญญัติที่แก้ไขแล้วเห็นว่าใน วรรคแรกตอนท้ายนี้ กฎหมายเปิดช่องให้ศาลรับฟังพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบแต่ได้มาโดยมิชอบได้ โดยศาลจะต้องใช้ดุลยพินิจรับฟังพยานหลักฐานนั้นเพื่อประโยชน์ต่อการอำนวยความยุติธรรมมากกว่าผลเสียที่เกิดขึ้นจากการกระทำอันมิชอบนั้น และวรรคสองได้กำหนดหลักในการใช้ดุลยพินิจของศาลในการรับฟังพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบแต่ได้มาโดยมิชอบไว้ว่า “การใช้ดุลพินิจรับฟังพยานหลักฐานตามวรรคหนึ่ง ให้ศาลพิจารณาถึงพฤติการณ์ทั้งปวงแห่งคดี โดยต้องคำนึงถึงปัจจัยต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ด้วย

(1) คุณค่าในเชิงพิสูจน์ ความสำคัญ และความน่าเชื่อถือของพยานหลักฐานนั้น

(2) พฤติการณ์และความร้ายแรงของความผิดในคดี

(3) ลักษณะและความเสียหายที่เกิดจากการกระทำโดยมิชอบ

(4) ผู้ที่กระทำการโดยมิชอบอันเป็นเหตุให้ได้พยานหลักฐานมานั้นได้รับการลงโทษหรือไม่”

บทสรุป Tangible Evidence นั้นหากเกิดขึ้นโดยมิชอบ รับฟังเป็นพยานหลักฐานไม่ได้ และแม้จะได้เกิดขึ้นโดยชอบแต่ได้มาโดยมิชอบก็ต้องห้ามมิให้รับฟังเช่นกัน เว้นเสียแต่...(หากเป็นไปตามช่องที่กฎหมายตั้งใจเปิดไว้ ศาลก็อาจรับฟังพยานหลักฐานนั้นได้

3.2 การรับฟังพยานที่ไม่มีรูปร่าง (Intangible evidence)

1) คำรับสารภาพของผู้ต้องหาในชั้นจับกุมและในชั้นสอบสวนนั้นสามารถรับฟังเป็นพยานหลักฐานได้เพียงใด

คำรับสารภาพของผู้ต้องหาหรือจำเลย เป็นพยานซึ่งแตกต่างจากพยานวัตถุและพยานเอกสาร เพราะเป็นถ้อยคำ(ภาษาอังกฤษเรียกว่า Intangible Evidence) หากว่าเกิดขึ้นด้วยความสมัครใจ(Voluntary) แล้ว ย่อมเป็นพยานหลักฐานในคดีอาญาได้ คำรับสารภาพนั้นจะต้องเป็นคำรับสารภาพที่เกิดขึ้นโดยสมัครใจ (ตามหลักMiranda Rule) จึงจะเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบ หากคำรับสารภาพนั้นเกิดขึ้นด้วยความไม่สมัครใจ (Involuntary) ย่อมเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยมิชอบ ดังนั้นถ้าคำรับสารภาพที่เกิดขึ้นจากความไม่สมัครใจ เป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยมิชอบ จึงไม่อาจรับฟังเป็นพยานหลักฐานได้ ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 226

หากคำรับสารภาพนั้น เกิดขึ้นจากความไม่สมัครใจแล้ว แม้จะได้คำรับสารภาพมา ก็ไม่อาจเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบ แต่ได้มาเนื่องจากการกระทำที่มิชอบที่ศาลจะใช้ดุลยพินิจรับฟังได้ตาม มาตรา 226/1 (ซึ่งแตกต่างจากพวก Tangible Evidence ที่เกิดขึ้นโดยชอบแต่ถ้าได้มาโดยไม่ชอบ ศาลอาจใช้ดุลยพินิจรับฟังเป็นพยานหลักฐานได้)

2) ประเด็นที่สำคัญ ก็คือ คำรับสารภาพที่จะถือว่าเกิดขึ้นโดยสมัครใจนั้นมีลักษณะอย่างไร

คำรับสารภาพที่เกิดขึ้นโดยสมัครใจนั้น หมายความว่า ผู้ต้องหาหรือจำเลยต้องให้การรับสารภาพ โดยรู้เรื่องและเข้าใจ ดังนั้นกฎหมายจึงกำหนดให้มีการแจ้งสิทธิต่างๆ ให้ผู้ต้องหาทราบว่าผู้ต้องหามีสิทธิอะไรบ้าง ก่อนที่จะสอบปากคำผู้ต้องหา ซึ่งสิทธิที่เขามีดังต่อไปนี้

2.1) ต้องมีการแจ้งให้ผู้ต้องหาทราบถึงสิทธิจะไม่ให้การก็ได้ (ตาม ม.83 และม.134/4) ....เช่น แจ้งให้ผู้ต้องหาทราบว่า "ผู้ถูกจับมีสิทธิที่จะไม่ให้การหรือให้การก็ได้และถ้อยคำของผู้ถูกจับนั้น อาจใช้เป็นพยานหลักฐานในการพิจารณาคดีได้" เป็นต้น การแจ้งสิทธิดังกล่าวนั้นมาจากหลัก “Privilege against self-incrimination”

2.2) ต้องแจ้งให้ทราบว่ามีสิทธิจะมีทนายความ เหตุผลเพราะเมื่อบุคคลใดต้องตกเป็นผู้ต้องหาหรือจำเลยแล้ว บรรยากาศต่างๆ ในการดำเนินคดีนั้นอาจทำให้ผู้ต้องหาหรือจำเลยเกิดความกลัว และอาจมีการละเมิดสิทธิของผู้ต้องหาหรือจำเลยได้ จึงจำเป็นจะต้องมีผู้พิทักษ์สิทธิ และทนายความย่อมเป็นบุคคลที่เป็นผู้พิทักษ์สิทธิของจำเลยได้ดีที่สุด ดังนั้นกฎหมายจึงกำหนดให้จะต้องมีการแจ้งสิทธิดังกล่าวให้ทราบด้วย เช่น "ในกรณีที่เจ้าพนักงานเป็นผู้จับ ต้องแจ้ง...และผู้ถูกจับมีสิทธิที่จะพบและปรึกษาทนายความ หรือผู้ซึ่งจะเป็นทนายความ"

ผลของการไม่กระทำตามข้อ 2.1 และ 2.2 ถือว่าคำรับสารภาพนั้นเกิดขึ้นโดยมิชอบ (แม้คำรับสารภาพนั้นจะเป็นความจริงก็ตาม) เพราะเกิดจากความไม่สมัครใจ เช่น ตำรวจไม่แจ้งให้ผู้ต้องหาทราบว่าผู้ต้องหามีสิทธิจะให้การหรือไม่ให้การก็ได้ ซึ่งหากผู้ต้องหาทราบก่อนว่า ไม่ให้การก็ได้ ผู้ต้องหาอาจจะไม่ให้การใดๆก็ได้ (เขามีสิทธิจะไม่ให้การอันเป็นปฏิปักษ์ต่อตนเองอันอาจทำให้ถูกฟ้องคดีได้) ดังนั้นกฎหมายจึงมีบทบังคับ ในการไม่แจ้งสิทธิดังกล่าว โดยการไม่รับฟังคำรับสารภาพนั้นเป็นพยานหลักฐานในคดี

ส่วนตาม ม. 84 ตอนท้ายนั้น ถ้อยคำใดๆ ที่ผู้ถูกจับให้ไว้ต่อเจ้าพนักงานผู้จับ หรือพนักงานฝ่ายปกครองหรือตำรวจในชั้นจับกุมหรือรับมอบตัวผู้ถูกจับ ถ้าถ้อยคำนั้นเป็นคำรับสารภาพของผู้ถูกจับว่าตนได้กระทำความ ผิดห้ามมิให้รับฟังเป็นพยานหลักฐาน แต่ถ้าเป็นถ้อยคำอื่น จะรับฟังเป็นพยานหลักฐานในการพิสูจน์ความผิดของผู้ถูกจับได้ต่อเมื่อ ได้มีการแจ้งสิทธิตามวรรคหนึ่ง หรือตาม มาตรา 83 วรรคสอง แก่ผู้ถูกจับแล้วแต่กรณี

ถ้อยคำรับสารภาพนั้นกฎหมายห้ามไม่ให้รับฟังเลย แม้จะมีการแจ้งสิทธิต่างๆ แล้วก็ตาม สาเหตุที่ไม่รับฟังไม่ใช่เพราะผู้ถูกจับไม่สมัครใจ แต่ด้วยเพราะตามสภาพการณ์ที่ผู้ต้องหานั้นอยู่ในภาวะตกใจ ที่ถูกจับและสอบปากคำ(ชั้นผู้ถูกจับ) อาจทำให้สติยังไม่บริบูรณ์นัก มาตรานี้จึงห้ามรับฟังคำรับสารภาพโดยเด็ดขาด

ตัวอย่างข้อสอบ

ตัวอย่างข้อสอบเนติบัณฑิต สมัย 62

พนักงานอัยการเป็นโจทก์ฟ้องนายดำจำเลยในข้อหาร่วมกันปล้นทรัพย์โดยมีอาวุธ พนักงานอัยการได้สืบพยานบางส่วน ดังนี้

          (ก) นำสืบนายแดงเบิกความว่า เป็นคนขับรถพานายดำกับพวกอีก 3 คนไปปล้นบ้านนายเหลือง โดยนายแดงคอยดูต้นทางให้ ชั้นสอบสวนนายแดงถูกดำเนินคดีเป็นผู้ต้องหา แต่พนักงานอัยการมีคำสั่งไม่ฟ้องโดยกันไว้เป็นพยาน

          (ข) นำสืบพนักงานสอบสวนเบิกความว่า นายดำให้การรับสารภาพว่าร่วมปล้นบ้านนายเหลือง และนำทรัพย์ที่ปล้นได้กับมีดที่พกติดตัวไปปล้นไปซ่อนไว้ที่วัด และได้นำเจ้าพนักงานตำรวจไปติดตามทรัพย์ที่ปล้นและมีดมาได้ แต่ตอบคำถามค้านยอมรับว่า ก่อนสอบปากคำนายดำ ไม่ได้แจ้งเตือนนายดำว่าคำให้การของนายดำอาจใช้เป็นพยานหลักฐานในการพิจารณาได้

          (ค) นำสืบทรัพย์ที่ปล้นมาได้ และอาวุธมีดที่ใช้ในการปล้น

ให้วินิจฉัยว่า ศาลจะรับฟังพยานหลักฐานที่พนักงานอัยการนำสืบในข้อ (ก) (ข) และ (ค) ได้หรือไม่

ขออธิบายตามหลักวิชาการดังนี้

ประเด็นตามข้อ ก. มีอยู่ว่า นายแดงหนึ่งในผู้กระทำผิดฐานปล้นทรัพย์ แต่ในคดีที่พนักงานอัยการฟ้องคดีต่อศาล ไม่ได้ฟ้องนายแดงด้วย โดยกันตัวนายแดงไว้เป็นพยาน คำเบิกความของนายแดงต่อศาลจะรับฟังได้หรือไม่เพียงใด

ในทางกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามีหลักการประการสำคัญอยู่ข้อหนึ่งเรียกว่า "สิทธิจะไม่ให้การอันเป็นปฏิปักษ์ต่อตนเองอันอาจทำให้ถูกฟ้องคดี" หรือเรียกว่า เขามีสิทธิที่จะไม่ให้การปลักปรำตัวเอง ดังนั้นเมื่อเขามีสิทธิที่จะไม่ให้การใดๆ เลยก็ย่อมทำได้ เป็นสิทธิของจำเลย การจะบังคับให้จำเลยให่้การย่อมเป็นการกระทำที่จำเลยไม่สมัครใจ ถ้อยคำดังกล่าวก็รับฟังเป็นพยานหลักฐานไม่ได้ ดังนั้นการที่จะให้จำเลยให้การซัดทอดจำเลยเองรวมถึงจำเลยคนอื่นด้วย ย่อมเป็นการขัดกับหลักการข้างต้น จึงเป็นที่มาของการบัญญัติกฎหมายประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 232 "ห้ามมิให้โจทก์อ้างจำเลยเป็นพยาน" โดยมีหลักการดังข้างต้นที่ได้อธิบายไป ดังนั้นในคดีใดที่จำเลยถูกฟ้อง โจทก์จะอ้างจำเลยเป็นพยานฝ่ายโจทก์ไม่ได้

เว้นเสียแต่ว่า จะกันตัวผู้กระทำผิดคนใดคนหนึ่งไว้เป็นพยาน กล่าวคือ คนที่กันตัวไว้เป้นพยานนั้นก็เป็นผู้ร่วมกระทำผิด แต่พยานหลักฐานที่มีอยู่ในสำนวนยังมีน้ำหนักน้อย ไม่เพียงพอที่จะพิสูจน์ให้ศาลเห็นได้ว่าจำเลยทั้งหมดกระทำผิดจริง ดังนั้น ถ้าหากผู้ร่วมกระทำผิดคนใดคนหนึ่งยินยอมที่จะเป็นพยาน ก็สามารถกันตัวไว้เป็นพยาน เพื่ออาศัยคำเบิกความดังกล่าวเป็นพยานในการพิสูจน์ความผิดของจำเลยในชั้นศาลได้ โดยไม่ขัดกับ ป.วิ.อาญา มาตรา 232 แต่อย่างใด เพราะไม่ได้อ้างจำเลยเป็นพยานโจทก์ คำเบิกความดังกล่าวย่อมรับฟังเป็นพยานหลักฐานได้

ข้อสังเกต ในการกันตัวบุคคลใดไว้เป็นพยานจะต้องปรากฎข้อเท็จจริงเบื้องต้นว่า พยานหลักฐานไม่เพียงพอที่จะพิสูจน์ความผิด หากมีพยานหลักฐานชัดเจนอยู่แล้วก็ไม่จำเป็น อีกทั้งการเลือกกันตัวผู้กระทำผิดคนใดไว้เป็นพยานต้องพิจารณาจากบุคคลที่มีส่วนกระทำความผิดน้อยที่สุด (ในข้อสอบข้อนี้ กันตัวนายแดงไว้เป็นพยาน เพราะนายแดงเป็นคนขับรถพาไปปล้นทรัพย์ถือว่าเป็นตัวการร่วมที่มีส่วนน้อยที่สุด)

ส่วนประเด็นข้อ ข. ดำให้การรับสารภาพว่าร่วมปล้นบ้านนายเหลือง และนำทรัพย์ที่ปล้นได้กับมีดที่พกติดตัวไปปล้นไปซ่อนไว้ที่วัด และได้นำเจ้าพนักงานตำรวจไปติดตามทรัพย์ที่ปล้นและมีดมาได้ แต่ตอบคำถามค้านยอมรับว่า ก่อนสอบปากคำนายดำ ไม่ได้แจ้งเตือนนายดำว่าคำให้การของนายดำอาจใช้เป็นพยานหลักฐานในการพิจารณาได้

ประเด็นว่าคำให้การรับสารภาพของนายดำรัยฟังเป็นพยานหลักฐานได้หรือไม่ เพราะมีปัญหาว่า ก่อนที่จะมีการสอบปากคำนายดำ ไม่ได้แจ้งเตือนนายดำว่าคำให้การของนายดำอาจใช้เป็นพยานหลักฐานได้ ซึ่งการแจ้งสิทธิดังกล่าวนั้นในทางกฎหมายวิธีพิจารณามีหลักการสำคัญอยู่ประการหนึ่งว่า "คำให้การทั้งหลายต้องเกิดขึ้นโดยสมัครใจ (Voluntary) หากคำให้การใดเกิดขึ้นโดยไม่สมัครใจ เราถือว่าคำให้การนั้นเป็นคำให้การที่เกิดขึ้นโดยไม่ชอบ

อย่างไรถือว่าเป็นคำให้การโดยสมัครใจ คำให้การโดยสมัครใจที่เกิดขึ้นโดยชอบนั้น จะต้องมีการแจ้งสิทธิให้ทราบเสียก่อนว่า เขามีสิทธิที่จะให้การหรือไม่ให้การก็ได้ คำให้การของเขานั้นอาจใช้เป็นพยานหลักฐานในคดีได้ เพื่อให้ผู้ต้องหาได้รู้ตัวว่าคำพูดของเขาจะมีผลต่อคดี เมื่อแจ้งสิทธิแล้ว ผู้ต้องหาจะไม่ให้การก็ได้ หรือจะให้การอย่างไรก็เป็นสิทธิของผู้ต้องหา แม้จะโกหกก็ยังไม่มีความผิดฐานแจ้งความเท็จหรือเบิกความเท็จ

ดังนั้นกฎหมายจึงกำหนดให้เจ้าหน้าที่ต้องแจ้งสิทธิที่จะให้การหรือไม่ให้การ แก่ผู้ต้องหาก่อนทำการสอบสวนเพื่อให้ผู้ต้องหารู้ตัว และให้การโดยสมัครใจ หากไม่มีการแจ้งสิทธิก็ถือว่าเป็นคำให้การที่เกิดขึ้นโดยไม่ชอบ ห้ามไม่ให้รับฟังเป็นพยานหลักฐาน

ซึ่งหลักการดังกล่าวถูกนำมาบัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 134/4 "ในการถามคำให้การผู้ต้องหา ให้พนักงานสอบสวนแจ้งให้ผู้ต้องหาทราบก่อนว่า

          (1) ผู้ต้องหามีสิทธิที่จะให้การหรือไม่ก็ได้ ถ้าผู้ต้องหาให้การ ถ้อยคำที่ผู้ต้องหาให้การนั้นอาจใช้เป็นพยานหลักฐานในการพิจารณาคดีได้

          (2) ผู้ต้องหามีสิทธิให้ทนายความหรือผู้ซึ่งตนไว้วางใจเข้าฟังการสอบปากคำตนได้

          เมื่อผู้ต้องหาเต็มใจให้การอย่างใดก็ให้จดคำให้การไว้ ถ้าผู้ต้องหาไม่เต็มใจให้การเลยก็ให้บันทึกไว้ ถ้อยคำใดๆ ที่ผู้ต้องหาให้ไว้ต่อพนักงานสอบสวนก่อนมีการแจ้งสิทธิตามวรรคหนึ่ง หรือก่อนที่จะดำเนินการตาม มาตรา 134/1 มาตรา 134/2 และ มาตรา 134/3 จะรับฟังเป็นพยานหลักฐานในการพิสูจน์ความผิดของผู้นั้นไม่ได้"

ส่วนประเด็นข้อ ค

ประเด็น คือ ผลจากคำให้การที่เจ้าหน้าที่ไม่ได้แจ้งสิทธิแก่นายดำนั้นเป็นเหตุให้ได้ทรัพย์ที่ปล้นกับมีดที่พกติดตัวไปปล้นไปซ่อนไว้มาด้วย ปัญหาคือ พยานวัตถุที่ได้มาจากคำให้การที่เกิดขึ้นโดยไม่มีการแจ้งสิทธิ เป็นพยานหลักฐานที่รับฟังได้หรือไม่

ในทางกฎหมายวิธีพิจารณา พยานวัตถุเป็นพยานที่เราเรียกว่า พยานหลักฐานที่มีรูปร่าง (Tangible Evidence) ซึ่งคุณค่าของพยานชนิดนี้ คือ สิ่งที่วัตถุหรือพยานนั้นได้แสดงให้ศาลได้เห็นว่ามันมีรูปร่างอย่างไร ลักษณะ รายละเอียดของมันมีอยู่อย่างไร  โดยพยานวัตถุนี้ศาลจะรับฟังได้นั้นต้องเป็นพยานหลักฐานชนิดที่มิได้เกิดขึ้นจากการจูงใจ มีคำมั่นสัญญา ขู่เข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบประการอื่น

ปัญหาว่าพยานวัตถุที่ได้มาจากคำให้การที่ไม่ชอบนั้น เป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบหรือไม่ โดยพิจารณาได้ดังนี้หากพยานวัตถุนั้นแต่เดิมนั้น ไม่มีอยู่ แต่เพราะได้เกิดมีขึ้นมาเพราะการจูงใจ มีคำมั่นสัญญา ขู่เข็ญ หลอกลวง หรือโดยมิชอบด้วยประการอื่นนั้นเอง เช่นนี้ถือว่าเป็นพยานหลักฐานเกิดขึ้นโดยมิชอบ แต่ตามข้อเท็จจริงการที่ทั้งทรัพย์ของกลางและมีดที่พกติดตัวไป เป็นพยานวัตถุที่ได้มาจากคำให้การที่เกิดขึ้นโดยไม่มีการแจ้งสิทธิ เป็นพยานหลักฐานที่มีอยู่แล้ว ไม่ได้เกิดขึ้นมาใหม่จากการอันมิชอบแต่อย่างใด จึงเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบ แต่ได้มาโดยมิชอบ "เป็นผลไม้ของต้นไม้ที่มีพิษ" (Fruit of the Poisonous Tree)

ปัญหาต่อมา คือ พยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบแต่ได้มาโดยการกระทำที่ไม่ชอบนั้นจะรับฟังเป็นพยานหลักฐานได้หรือไม่ แต่เดิมนั้นเราก็ถือกันว่า พยานหลักฐานต้องเกิดขึ้นโดยชอบและได้มาโดยชอบด้วยจึงจะรับฟังเป็นพยานหลักฐานได้ แต่ในหลายๆกรณีก็เป็นที่น่าเสียดายที่มีพยานหลักฐานที่ชอบอยู่ แต่วิธีการได้มาไม่ชอบ ทำให้การปราบปรามอาชญากรรมไม่มีประสิทธิภาพ ทำให้เกิดแนวคิดว่าเพื่อให้การปราบหรามอาชญากรรมมีประสิทธิภาพศาลอาจใช้ดุลพินิจในการรับฟังพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบแต่ได้มาโดยไม่ชอบได้ เป็นเหตุผลของการแก้ไขประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 226/1(แก้ไขเมือ ปี พศ.51)

มาตรา 226/1 "ในกรณีที่ความปรากฏแก่ศาลว่า พยานหลักฐานใดเป็นพยานหลักฐานที่เกิดขึ้นโดยชอบ แต่ได้มาเนื่องจากการกระทำโดยมิชอบ หรือเป็นพยานหลักฐานที่ได้มาโดยอาศัยข้อมูลที่เกิดขึ้นหรือได้มาโดยมิชอบ ห้ามมิให้ศาลรับฟังพยานหลักฐานนั้น เว้นแต่การรับฟังพยานหลักฐานนั้นจะเป็นประโยชน์ต่อการอำนวยความยุติธรรม มากกว่าผลเสีย อันเกิดจากผลกระทบต่อมาตรฐานของระบบงานยุติธรรมทางอาญา หรือสิทธิเสรีภาพพื้นฐานของประชาชน

ในการใช้ดุลพินิจรับฟังพยานหลักฐานตามวรรคหนึ่ง ให้ศาลพิจารณาถึงพฤติการณ์ทั้งปวงแห่งคดี โดยต้องคำนึงถึงปัจจัยต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ด้วย

          (1) คุณค่าในเชิงพิสูจน์ ความสำคัญ และความน่าเชื่อถือของพยานหลักฐานนั้น

          (2) พฤติการณ์และความร้ายแรงของความผิดในคดี

          (3) ลักษณะและความเสียหายที่เกิดจากการกระทำโดยมิชอบ

          (4) ผู้ที่กระทำการโดยมิชอบอันเป็นเหตุให้ได้พยานหลักฐานมานั้นได้รับการลงโทษหรือไม่เพียงใด"

ซึ่งโดยหลักการแล้วก็ห้ามไม่ให้ศาลรับฟังพยานหลักฐานที่ได้มาโดยมิชอบอยู่นั้นเอง แต่ศาลอาจใช้ดุลพินิจได้ ตามเงือนไขที่กฎหมายกำหนด

---

          [1] อ้างถึง เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, คำอธิบายหลักกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาว่าด้วยการดำเนินคดีในขั้นตอนก่อนการพิจารณา